Γραφείο Αγωγής Υγείας Νομού Χανίων - Σχ. Έτος 2003-2004 - Πρόγραμμα : "Διαφυλικές σχέσεις Νέων"

Ανάγκη ή πολυτέλεια για τους νέους μας σήμερα ; 

 Το αίτημα για σωστή, ολοκληρωμένη και επιστημονική ενημέρωση των νέων στα θέματα της σεξουαλικής αγωγής, προβάλλεται σήμερα ολοένα και πιο έντονα. Γονείς, εκπαιδευτικοί και οι ίδιοι οι νέοι απαιτούν, ιδιαίτερα από το σχολείο να προχωρήσει  στην καθιέρωση της σεξουαλικής αγωγής στα πλαίσια ενός ευρύτερου προγράμματος Αγωγής της Υγείας, ως μιας συμπληρωματικής συμβουλευτικής  διαδικασίας στη εκπαίδευση.

Xωρίς να παραγνωρίζουμε και να υποτιμούμε τις δυσκολίες και τους “κινδύνους” του εγχειρήματος, η αδήριτη ανάγκη  της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης των νέων, ως μία συμβουλευτικής διαδικασίας που θα βοηθά στην ωρίμανση της προσωπικότητας τους, θεωρούμε ότι μπορεί και πρέπει  να αποτελέσει τον κύριο άξονα προγραμμάτων Αγωγής Υγείας στη Β’ \θμια εκπαίδευση. Έχει αποδειχτεί ότι η άγνοια και η στρεβλή ενημέρωση - κυρίως σήμερα με την πορνογραφική διάσταση της εικόνας, που πολλές φορές προβάλλουν ανεξέλεγκτα τα περιοδικά και ΜΜΕ - δημιουργούν τεράστια προβλήματα στην ψυχοσεξουαλική, συναισθηματική και  κοινωνική ανάπτυξη των εφήβων με περαιτέρω αρνητικές  επιπτώσεις στις διαφυλικές  και τις ενδοοικογενειακές σχέσεις που θα αναπτύξει στο μέλλον.

Η  σεξουαλική αγωγή ως πρόγραμμα αγωγής υγείας αναφέρεται στις αρχές και τις μεθόδους με τις οποίες γίνεται η ενημέρωση του νέου πάνω σε θέματα των γεννητικών λειτουργιών, καθώς και στη στάση ζωής που  μπορεί  και πρέπει να ακολουθήσει για να ελέγξει και καθοδηγήσει το γεννητικό του ένστικτο.

Ακόμη και σήμερα - και αυτό το τονίζω ιδιαίτερα, αν θυμηθώ ότι ο τότε Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας,  εξαίρετος δάσκαλος και επιστήμονας, Ευάγγελος Παπανούτσος τόνιζε, παραμονές της μεγάλης δημοκρατικής εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης του 1964  “ ...το θέμα της σεξουαλικής αγωγής δεν έχει τεθεί επίσημα. Δεν υπάρχουν σχέδια, δεν υπάρχει πρόγραμμα, υπάρχει όμως η βεβαιότητα πως το ζήτημα θα απασχολήσει σύντομα το Υπουργείο Παιδείας...” - πιστεύω ότι πολύ μικρά βήματα έχουν γίνει για  να μπορεί το σχολείο συστηματικά και μεθοδευμένα να προχωρήσει στη θεσμοθέτηση ενός προγράμματος Σεξουαλικής Αγωγής.

Γνωρίζουμε ταυτόχρονα ότι πολλοί θα μπορούσαν να αναφέρουν το επιχείρημα, ότι η χώρα μας πέρασε από δύσκολες κοινωνικοπολιτικές και πολιτισμικές καταστάσεις, που λειτουργεί όμως και ως άλλοθι μιας συνεχούς αναβλητικότητας και αδυναμίας να καταλάβουμε πόσο έχει αλλάξει ο κόσμος των νέων σήμερα.. Ανώμαλες πολιτικές καταστάσεις, ιδεολογικές και ιδεοληπτικές διεργασίες μιας κοινωνικής προκατάληψης που λειτουργούσε ως ταμπού, πραγματικά εμπόδισε τη ανάπτυξη ενός απελευθερωτικού εκπαιδευτικού στόχου για τη συζήτηση, σχεδιασμό και εφαρμογή ενός προγράμματος στα σχολεία.

Και χωρίς να θέλουμε να παρουσιάσουμε ξένα πρότυπα - αλλότρια τάχατε με τη δική μας κουλτούρα - όλες οι χώρες της Ευρώπης από Ανατολή έως Δύση εδώ και τριάντα τουλάχιστον χρόνια έχουν προχωρήσει στη συστηματική προσέγγιση του θέματος μέσα από τις διαφορετικές βαθμίδες των εκπαιδευτικών τους συστημάτων. Η εκπαίδευση των μαθητών στα θέματα  της Σεξουαλικής Αγωγής, σταδιακά και προοδευτικά πάντα προσαρμοσμένη στη ανάλογες  μαθητικές  ηλικίες,  είναι άλλοτε υποχρεωτική στα σχολεία ( Δανία, Σουηδία, Γερμανία, Τσεχοσλοβακία, Βέλγιο, Ολλανδία ), άλλοτε αποδεκτή και θεσμοθετημένη μέσα από ευρύτερα προγράμματα  αγωγής υγείας ( Πολωνία, Ισπανία, Ουγγαρία, Αυστρία, Λετονία, Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Ελβετία, Ιταλία ). Και μονάχα η χώρα  μας παραμένει και σ΄ αυτό τον τομέα - άραγε μόνο ; - προσκολλημένη στο παρελθόν.

Πολλοί, ίσως, διαβάζοντας τις σκέψεις αυτές θα ρωτούσαν σίγουρα ποιο θα μπορούσε να είναι το περιεχόμενο και οι στόχοι ενός τέτοιου προγράμματος, σε ποιους θα ανέθεταν τη διδασκαλία του, και πως οι γονείς θα μπορούσαν, ως οι άμεσοι ενδιαφερόμενοι για την εκπαίδευση των παιδιών τους, να συμμετέχουν και να αξιολογούν τα προγράμματα αυτά ανά εκπαιδευτική περιφέρεια και σχολείο.

Αν ξεκινούσαμε από τις ερωτήσεις αυτές - γεγονός που θα σήμαινε ότι έχουμε αποδεχτεί τη αναγκαιότητα έναρξης διαλόγου και δράσης - πιστεύω ότι διαθέτουμε ως κοινωνία και πολιτεία όλες τις απαραίτητες επιστημονικές δομές και το ανθρώπινο δυναμικό που θα στήριζε τη φιλοσοφία και το περιεχόμενο του προγράμματος.

Κατ΄ αρχάς θέλω να τονίσω ότι με τον όρο  σεξουαλική αγωγή  δεν εννοούμε τις τεχνικές γύρω από το σεξ ή άλλες  διεργασίες, που θα απαντούσαν σε πρόσκαιρα ζητήματα και πλασματικές “ανάγκες” μιας τρέχουσας πραγματικότητας,  που δεν είναι και τόσο σεμνότυφη.

Σκοποί  της σεξουαλικής αγωγής μπορεί να είναι  η ευρύτητα των αντιλήψεων και η ειλικρίνεια σχετικά με τις σεξουαλικές απόψεις της ανθρώπινης ζωής, ώστε να προετοιμαστούν οι νέοι να αισθάνονται ελεύθεροι να εκφράσουν τα αισθήματα τους, τις σκέψεις τους και τη γνώμη τους για θέματα που αφορούν μια από τις πλέον σημαντικές πτυχές της ζωής τους. Μπορεί να είναι η συναισθηματική ασφάλεια που πρέπει να δοθεί στους μαθητές, για να μη νιώθουν ένοχοι και ανασφαλείς για ό,τι αισθάνονται ή επιθυμούν. Τέλος μπορεί και πρέπει να είναι η μετάδοση γνώσεων  που θα βοηθήσουν τους εφήβους να δεχτούν τις σωματικές και λειτουργικές  αλλαγές  του σώματος τους και των συναισθημάτων τους ήρεμα και ρεαλιστικά χωρίς ενοχές και  συναισθηματικές κρίσεις.

Από τους ίδιους τους σκοπούς του προγράμματος  που περιγράψαμε παραπάνω προκύπτει ότι η προσέγγιση τους πρέπει να γίνει με βάση :

1.Τη βιολογική διάσταση σε ό,τι αφορά την ανατομία, φυσιολογία της αναπαραγωγικής σεξουαλικής λειτουργίας. Είναι απαραίτητο να  αναπτυχθούν θέματα που αναφέρονται στην ανατομία και φυσιολογία του γεννητικού συστήματος του άνδρα και της γυναίκας, στην υγιεινή του σώματος , τη λειτουργία της ερωτικής σχέσης, τη γονιμοποίηση, την κύηση και τον τοκετό, τις διαταραχές και τις  δυσλειτουργίες του  ανθρώπινου γεννητικού  συστήματος, τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα με έμφαση κυρίως σήμερα στο AIDS κ.λ.π.

2. Κοινωνική διάσταση , ώστε οι νέοι να κατανοήσουν και να συνειδητοποιήσουν τη διαφορετικότητα - συμπληρωματικότητα του ρόλου των δύο φύλων, γεγονός που θα τους βοηθήσει στη ανάπτυξη της υπευθυνότητας όχι μόνο για τον εαυτό τους, αλλά και προς το άλλο φύλο.

3. Τη συναισθηματική  διάσταση  και τη διάσταση των ανθρώπινων σχέσεων,  με στόχο την επικοινωνία, συντροφικότητα και τον αλληλοσεβασμό ανάμεσα  στο νέο και τη νέα, τα βιοψυχοκοινωνικά χαρακτηριστικά των εφήβων  στις σχέσεις  με τους γονείς τους και τους συνομήλικους τους.

4. Τη νομική διάσταση  των ανθρώπινων σχέσεων, ώστε να αποφύγουν μορφές, συνέπειες  εφηβικής παραβατικότητας που σχετίζονται με τις ερωτικές, σεξουαλικές σχέσεις  τους.

Η  αποτελεσματικότητα ενός προληπτικού προγράμματος σεξουαλικής αγωγής πιστεύω ότι θα βοηθούσε και θα προετοίμαζε τους νέους να αντιμετωπίσουν στο παρόν και στο μέλλον προβλήματα, όπως είναι οι ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες στην  πρόωρη ηλικία, οι εκτρώσεις που ίσως μπορεί να καταδικάσουν τη νέα μελλοντικά, τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και  τα θέματα της σεξουαλικής κακοποίησης ( σεξουαλική παρενόχληση, κακοποίηση, βιασμός).

Ένα οργανωμένο συστηματικά και ορθολογικά σχεδιασμένο πρόγραμμα προϋποθέτει να εξασφαλίσουμε, πέρα από το περιεχόμενο, τις μεθοδολογία και τις εκπαιδευτικές τεχνικές του προγράμματος, τη σοβαρή και υπεύθυνη κατάρτιση  εκπαιδευτικών καθώς και την εμπλοκή των γονέων των μαθητών. Το σχολείο, ως ο πλέον κοινωνικοποιητικός παράγοντας, μπορεί να αναλάβει το συμβουλευτικό   ρόλο στα πλαίσια ενός προγράμματος αγωγής υγείας.

Η ενημέρωση και η  δυνατότητα που πρέπει να έχει ο έφηβος, να επικοινωνήσει με τους συνομήλικους του, τους γονείς του και τους εκπαιδευτικούς για όλα τα θέματα που αφορούν τη αρμονική ψυχοσωματική και συναισθηματική του ανάπτυξη αποτελεί θεμελιώδες και αναφαίρετο δικαίωμα του  και  βασική υποχρέωση μιας ευνομούμενης πολιτείας η οποία ενδιαφέρεται για το μέλλον της .

Λούμπος  Βασίλης – PhD Κοινωνιολογίας